گفتگوهای گزارشگران درباره تحولات سیاسی در کشورعراق و اقلیم کردستان: گفتگو با ح. ریاحی
گزارشگران:
یک ماه پس از برگزاری رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان عراق, کرکوک طبق یک عملیات کوتاه و بدون مقاومت در اختیار نیروهای ارتش عراق و شبه نظامیان حشدالشعبی قرار گرفت. پرچم کردستان را که پیشمرگه های کرد در این شهر به اهتزاز دراورده بودند پائین کشیدند و پرچم عراق را بالا بردند. انتظار میرفت که پیشمرگه های کرد در برابر این نیروها مقاومت بخرج دهند و اینطور نشد. بسیاری معتقدند که خیانت شده است و رهبران کرد را مقصر میدانند. آیا این واقعه میتواند سراغاز جنگی دیگر و جابجائی بحران در کشور عراق شود؟ آیا دست هایی در کار است تا عراق را نیز سوریه ای کند؟ با فعالین و صاحبنظران سیاسی به گفتگو نشستیم.
ح. ریاحی فعال سیاسی چپ و زندانی سیاسی سابق است. او آثار فراوانی در زمینه ترجمه متون و کتب مارکسیستی دارد. با ح. ریاحی گفتگو داریم.
با درود به شما و سپاس از اینکه درخواست گزارشگران را پذیرفتید.
*****
گزارشگران:
اقلیم کردستان چندی پیش در یک همه پرسی با اکثریت قاطع به استقلال آن رای داد. برخی اصولا برگزاری آن و احیانا دستیابی کردهای عراق به استقلال را حق مسلم انان و مطابق با اصل حق تعیین سرنوشت برای خلقها دانستند و برخی نیز ضمن تائید این حق بطور کلی اما برگزاری این رفراندوم را در شرایط بحرانی کنونی بلحاظ زمانی و مکانی در این منظقه مضر دانستند. شما آنرا چگونه ارزیابی کردید؟
ریاحی :
حق تعیین سرنوشت چه خود مختاری باشد چه استقلال و جدایی حق مسلم هر واحد ملی و منطقه ای است که زبان، آداب و رسوم و فرهنگ ویژه ی خود را دارد. کردها در چهار کشور عراق، ایران، ترکیه و سوریه دارای چنین ویژگی هایی هستند اما پیوسته از این حق محروم بوده و برای دستیابی به آن مبارزه کرده اند. مبارزه آن ها را حکومت های دیکتاتور و تمامیت خواه تحت دستآویزهایی چون « حفظ تمامیت ارضی » ،« مبارزه با تروریسم » ، « مبارزه با تجزیه طلبی »، « حفظ ثبات و امنیت » به شدید ترین وجه سرکوب کرده اند. روایت های بر دار کردن مبارزین کرد، کشتار و به آتش کشیدن سنگر های آن ها و تبدیل بخش هایی از سرزمینشان به زمین سوخته را در کشور خودمان در رژیم های شاهنشاهی و جمهوری اسلامی شاهد بوده ایم. « ترک کوهی » خواندن بیش از پنج میلیون کرد در ترکیه از سوی حاکمان نظامی و دیکتاتور ترکیه، کوچ و کشتار صدها هزار کرد عراقی و استفاده از سلاح های شیمیایی علیه آن ها از سوی صدام حسین نمونه های دیگری از این سرکوب هاست. در سوریه کردها هرگز به عنوان شهروند سوری به رسمیت شناخته نشده اند. بنابر این، ضمن تأیید این حق که روشنفکران و احزاب مترقی و سوسیالیست همواره به آن پایبند بوده اند باید دید رهبران کرد عراق چه تحلیلی از شرایط داخلی و بین‌المللی داشتند که رفراندوم را بر گزار کردند. مساله این نیست که این رفراندوم مضر بوده یا مفید بلکه این است که بارزانی در شرایطی برنامه ی خود را به اجرا در آورد که کشورهای همسایه متحدا و طبق طرحی مشخص دست به تمرین های نظامی در مرزهای خود با عراق زده مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی این کشور بسته بودند. در واقع تنها دولت اسرائیل رسما این رفراندم را تأیید کرد!! حتی گوران با جماعت اسلامی اطلاعیه صادر کردند و تأکید کردند که این حرکت اشتباه بزرگی است. اتفاقات پس از رفراندم نشان داد که هشدارهای کشورهای همسایه و دیگر کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپا و امریکا جدی بوده است و رهبران کرد عراق بدون توجه به هشدار ها رفراندم را برقرار کردند.
از سوی دیگر، ۹۲ در صد مردم به استقلال اقلیم رأی دادند که دال بر آن است که آنها تا چه
اندازه تشنه ی رهایی خود از یوغ دولت های مرتجع حاکم اند. اما حساب این توده ی محروم از پایه ای ترین حقوق را باید از حساب مرتجعینی چون بارزانی و طالبانی جدا کرد. اینان حتی حقوق ماهانه ی بسیاری از پیشمرگه های خود را نپرداخته اند و طبق گزارش های روزنامه نگاران مترقی و آزادیخواه کرد، تعدادی از پشمرگه ها اسلحه ی خود را فروخته و به کشورهای دیگر پناهنده شدند. رهبران اقلیم در آمدهای حاصل از نفت را چپاول کرده، یا به خارج از کشور منتقل یا بخشا به جیب طایفه ی خود ریخته و یا صرف سرمایه گذاری های بی رویه در بخش های غیر مولدی چون ساختمان سازی کرده اند بدون ایجاد زیر ساخت اقتصادی مولد جهت ایجاد زمینه ی اقتصادی مستقل و رفع وابستگی به کشورهای همسایه. ندانم کاری رهبران اقلیم این منطقه را از هر لحاظ به کشورهای همسایه و ابسته کرده است. به باور من زمان برای چنین رفراندمی مناسب نبود، نه به این دلیل که حکومت مرکزی و کشورهای همسایه برنامه ی سرکوب آنرا تدارک دیده بودند بلکه به این دلیل ساده که بارزانی و طالبانی فاقد تدارکات دفاعی و نظامی کافی و پشتیبانی مردم عراق برای درگیری با ارتش و گروه های شبه نظامی مورد تأیید ایران و دولت مرکزی اند. از اینرو در گیری آنها در جنگی نابرابر با دولت مرکزی جز شکست و به تعویق انداختن مبارزه ای که در هر حال باید در همین مکان به پیش برده شود، حاصل دیگری نمی توانست داشته باشد.
گزارشگران:
در برابر این پروژه ( همه پرسی ) صفبندی های سیاسی جدیدتری در منطقه شکل گرفت. مثلث عراق, جمهوری اسلامی و ترکیه اردوغان برای پیشگیری از تشکیل دولت مستقل کردستان صف کشیدند و تهدیدهایی از سوی آنان انجام گرفت و محدودیت هایی در این ارتباط برای کردها ایجاد شد. برخی میگویند فلسفه این همه پرسی نه دستیابی به استقلال که گرفتن امتیازات بیشتر از دولت مرکزی عراق بوده است. شما چگونه می بینید؟
ریاحی :
عراق، جمهوری اسلامی و ترکیه در رابطه با سرکوب و دشمنی با خلق کرد هیچ اختلاف نظری ندارند. دولت عراق در خصوص فروش نفت ارزان قیمت از طرف بارزانی به ترکیه هیچ اعتراضی نکرده اشت. زمانی که دولت اردوغان به بهانه همکاری پ ک ک با روژاوا به شمال سوریه و عراق نیرو فرستاد و بمباران هوایی مقرهای پ ک ک را آغاز کرد و حتی به بخش غربی اقلیم هم رسید،دولت عراق سکوت اختیار کرد. در رایطه با ایران هم حیدر العبادی همواره تحت سلطه سیاسی ایران سیاست های خود را برنامه‌ریزی کرده و قاسم سلیمانی یکی از پیش برندگان اصلی سیاست های ایران در عراق و حفظ و گسترش نفوذ ایران در مقابل دیگر بازیگرانی چون عربستان سعودی، ترکیه و آمریکا بوده است. حیدر العبادی بارها به توافق خود با اقلیم در خصوص سهمیه پول نفت کشور پشت پازده و هر زمان برای فشار بر بارزانی یا آنرا قطع یا از آنچه در قرار داد آمده عدول کرده است و این خود یکی از دلایلی است که بارزانی بر خواست رفراندم خود پافشاری می کند. انعکاس پیروزی رفراندم و شادی مردم شهرهای کرد نشین ایران، ترکیه و سوریه برای دول مرتجع و مستبد همسایه قابل هضم نبود.. بنابر این، ساده اندیشی محض است که کسی باور کند مثلث عراق، ایران و ترکیه در مقابل خواست های بحق خلق کرد دست به توطئه ی نزنند.
اما آنچه نظر امتیازگیری بارزانی از دولت مرکزی را بیشتر تقویت میکند مذاکرات پشت پرده بارزانی با دولت مرکزی و ایران است که عامه مردم کردستان از آن بی اطلاعند. از این جمله است واگذاری چهل در صد از خاک کردستان عراق بدون هیچ درگیری ای به حکومت مرکزی. فاضل میلانی دبیر اول حزب دمکرات کردستان عراق در مصاحبه ای با تلویزیون « حدث عربی » گفته است که در سی ام ماه گذشته با حکومت مرکزی به توافق رسیده اند و باصراحت تأکید میکند که « ما عرب هستیم ! » این مضعگیری فرصت طلبانه ماهیت این حزب و بیگانگی آنرا با خواست های خلق کرد بخوبی نشان میدهد.
گزارشگران:
شهر نفتخیز کرکوک از نقاط بسیار مهمی بود که توسط نیروهای پیشمرگه آزاد و بخشا کنترل میشد. با پیشروی نظامی ارتش عراق و نیروهای شبه نظامی شیعه این شهر بدون مقاومت از سوی کردها واگذار شد. پیشمرگه های کرد دستور عقب نشینی از مواضع خود گرفتند. برخی آنرا خیانت رهبری دانستند و رهبری هم این اقدام را نه عقب نشینی بلکه جابجائی و برای پیشگیری از کشتار کردها اعلام کرد. ارزیابی شما چیست؟
ریاحی :
پیشمرگه های بارزانی طبق نشستی که با قاسم سلیمانی و رئیس حشد الشعبی داشته اند از سنجار و مخمور عقب نشینی کردند و پیشمرگه های اتحادیه میهنی از کرکوک و خانقین و جلاولا. در واقع با از دست رفتن چهل در صد از خاک اقلیم کردستان و حاکمیت ایران و ترکیه بر مرزهای آن وضعیت جدیدی بوجود آمده که در درجه نخست روشنفکران و نیروهای آزادیخواه کرد را بر آشفته است. گوران و جماعت اسلامی که تا آخرین لحظه ها هشدار میدادند، در آخرین ساعات به رفراندم رأی دادند. رهبران خلق کرد هم با زد و بند هایی که مردم اقلیم از آن بی خبر بودند سعی کردند خیانت خود را توجیه کنند. بارزانی اعلان کرد که رفراندم را هشت ماه به تعویق انداخته است ولی حیدر عبادی از موضعی که تاکنون بی سابقه بوده نه تنها عقب نشینی به مرزهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ را نپذیرفته بلکه گفته است که پیشمرگه ها باید به مرزهای سال ۱۹۹۱ بازگردند. چنین شکست خفت باری بی تردید تأثیراتی هم بر اعتماد خلق کرد نسبت به رهبران خود خواهد گذاشت و هم میتواند انشعابات و تغیراتی را در احزاب کرد بوجود آورد. به باور من اکنون با کنترل مرزهای اقلیم از سوی ترکیه و ایران و قرض چهل میلیاردی ای که رهبران فاسد کرد به بار آورده اند تصور اینکه مردم در مقابل مشکلات سیاسی و اقتصادی آینده اقلیم ساکت بنشینند کار دشواری است.
گزارشگران:
نیروهای ارتش عراق و حشدالشعبی بدون مقاومت وارد کرکوک شده اند و پرچم کردهای عراق را بزیر کشیده اند و پرچم خود را بالا برده اند. با توجه به ترکیب قومی موجود در این شهر ایا بنظر شما کرکوک آبستن بحران و درگیری های جدید خواهد بود.
ریاحی :
با بوجود آمدن شرایط جدید کل منطقه کردستان آبستن بحران و درگیری است. تأثیر سرخوردگی پیشمرگه ها و کلاً مردم کردستان عراق و این که با این شکست هرچه بیشتر احساس میکنند که به آن ها خیانت شده است زمینه ی ادامه بحران در منطقه است. هنوز خبری از پایان درگیری ها و بازگشت اوضاع به شرایط عادی از سوی هیچ رسانه ی معتبری گزارش نشده است. پس از اعلان به تعویق انداختن رفراندم از جانب بارزانی تا کنون چندین در گیری در این مناطق گزارش شده است. تظاهرات خود انگیخته ی گروهی از پیشمرگه ها در روزهای گذشته خود نشان از بحرانی بودن اوضاع دارد.
گزارشگران:
نقش و جایگاه کشورهایی مانند آمریکا و اسرائیل و عربستان در این تحولات چگونه است؟
ریاحی :
دونالد ترامپ به بارزانی اطلاع داده بود که نمی خواهد جانب کسی را در این درگیری ها بگیرد. رکس تیلرسن، وزیر امور خارجه امریکا، در سفر اخیر خود به خاور میانه از بغداد خواست که با کرد ها گفتگو کند چون امریکا هم در بغداد دوست دارد هم در اربیل واز عبادی خواست تا جلوی پیشروی بیشتر حشد الشعبی در اقلیم را بگیرد. رکس تیلرسن همچنین در سفر روز یکشنبه گذشته خود به ریاض حشد الشعبی را « شبه نظامی ایرانی » نامید و خواست که آنها به کشور خود باز گردند. حیدر العبادی بیانات تیلرسن را مداخله در امور عراق دانسته و حشد الشعبی را به خاطر دفاع از عراق ستود. تیلرسن در عین حال از کردها نیز خواست که از قانون اساسی و وحدت عراق حمایت کنند. بسیاری از کردها این موضع گیری تیلرسن را خیانت نامیدهد. حیدر العبادی و تیلرسن آخر هفته ی گذشته در « شورای هماهنگ کننده » عربستان سعودی ــ عراق شرکت کردند.
عربستان سعودی در عین حمایت از بارزانی تلاش می کند رابطه خود را با عراق بهبود بخشد. عربستان عراق را مانند دیگر کشورهای عربی آلت دست ایران میداند و در صدد است عراق را از ایران دور و به همسویی و اتحاد با کشورهای عربی تشویق کند. امریکا هنوز در خاور میانه استراتژی مشخصی ندارد. از این موقعیت ایران و حشد الشعبی و دیگر گروه های شبه نظامی برای نفود بیشتر خود تا کنون استفاده کرده اند.
دولت صهیونیستی اسرائیل که تا کنون در تاریخ حیات خود از حقوق هیچ کشوری در دنیا دفاع نکرده و در تجاوز و توسعه طلبی و بی توجهی به حقوق حقه همسایگان خود، مخصوصا خلق ستمدیده فلسطین همه ی قوانین بین المللی را زیر پا گذاشته، در کردستان عراق حضوری علنی دارد و از طریق فرستادگان خود تلاش میکند زمینه ی ایجاد اسرایل دیگری را در منطقه فراهم کند و از این طریق هم با نفوذ ایران در منطقه مقابله کند و هم با فروش اسلحه و خرید نفت ارزان سود های اقتصادی کلان به کشورش سرازیر کند.
گزارشگران:
آنچه مسلم است این وضعیت جدید پس از همه پرسی کمک زیادی به حل بحران منطقه نمی کند و در این میان دولت اسلامی داعش میتواند از فضای ایجاد شده به بازسازی خود بپردازد. چشم انداز را چگونه میبینید؟ آیا ظرفیت ها و پارامترهای موجود احتمال سرانجامی بدون آغاز جنگ و کشتار ی دیگر از طریق گفتگو را میدهد؟
ریاحی :
شکست بارزانی در اقدام حساب نشده خود وضعیت جدیدی در منظقه بوجود آورده است. همه محاسبات بارزانی مبنی بر پشتیبانی کشورهای جهان، مخصوصاً آمریکا و اتحادیه اروپا، اشتباه بودن خود را به اثبات رسانیده و نیل خلق کرد به حقوق حقه خود را بیش از پیش دشوار کرده است. در چنین وضعیتی این احتمال وجود دارد که در حزب دمکرات کردستان عراق انشعابی صورت بگیرد و حتی بخشی از آن به گوران و احزاب کوچک تری بپیوندند که واقعاً خواهان دفاع از حقوق خلق کردند. اتحادیه اروپا، آمریکا و روسیه همگی از تمامیت ارضی عراق پشتباتی کرده اند. از دیگر سو، فضای ایجاد شده و تحریکات رهبران مذهبی عراق زمینه ی سوء استفاده نیروهای شبه نظامی گوناگون را بیش از گذشته فراهم کرده است. جمهوری اسلامی و کشور های حاضر در منظقه هر یک سعی می کنند از این موقعیت به نفع خود استفاده کنند و رهبران خلق کرد را بیش از پیش تضعیف کنند.
در عین حال بیش از ده هزار داعشی در سوریه به فعالیت زیر زمینی رو آورده اند و احتمال در گیری آن ها در هر بخشی از عراق بصورت بمب گذاری و ترور نیز وجود دارد. در چنین اوضاعی تنها نیروهای صلح طلب و آزادخواه و دولت هایی که از خواست آن ها دفاع کنند میتوانند زمینه گفت و گو بین احزاب ملیت ها با حکومت مرکزی را هموار کنند و جامعه عراق را از شر نیروهای ارتجاعی مدهبی و حاکمان فاسد و خود فروخنه برهانند،
گزارشگران :
چنانچه نکته یا پیامی دارید لطفا مطرح کنید
ریاحی:
هیچ حکومت سرمایه داری، حتی دمکراتیک ترین آن ها، حق ملیت ها و واحدهای منطقه ای دارای زبان و هویت ویژه را آزادانه و بطور کامل نپذیرفته است. منطقه کاتالونی در اسپانیا سالهاست برای خود مختاری و استقلال خود مباره می کند و مردم منطقه باسک در این کشور از حق خود مختاری هنوز برخوردار نیستند. اتا،(ETA ) سازمان مسلحی که خواهان استقلال باسک بود مدت پنجاه سال ( تا سال ۱۹۹۷ ) با دولت مرکزی مبارزه کرد. در همه کشورهای اروپایی چنین واحد های منطقه ای وجود دارد ( فاندرها و والن ها در بلژیک، جزیره کورسیکا در فرانسه، که تا سال ۲۰۱۴ برای استقلال خود مسلحانه جنگید، منطقه ونتو در ایتالیا و... ) که هنوز هم برای خود مختاری و استقلال مبارزه می کنند. تاریخ مبارزات طبقاتی نشان داده است که تنها نیروهای آزادیخواه، چپ سوسیالیست،برابری طلب و لاییک از حق خود مختاری تا سرحد جدانی دفاع کرده و با هرگونه تبعیض و نابرابری نژادی، مذهبی و طبقاتی با تمامی نیرو مبارزه کرده اند. ما نیز بعنوان نیروهای آزادخواه و برابری طلب از خواست خود مختاری و برابر حقوقی همه ملیت ها دفاع میکنیم در عین حال، خواهان اتحاد داو طلبانه همه ملیت های تحت ستم در چارچوب نظامی فدراتیو و دمکراتیکیم.
گزارشگران:
با تشکر از شما و امیدوار که در آینده نیز بتوانیم از نظرات و تجارب سیاسی شما بهره ببریم
01.11.2017
ارسال به شبکه های اجتماعی
